اژدهای چینی در برابر عقاب آمریکایی، کدام کشور برنده مسابقه تسلیحاتی خواهد شد؟

به گزارش پارسینه، سرنگونی یک جنگنده رافال فرانسوی متعلق به ارتش هند توسط جنگنده JC-10 پاکستان (ساخت چین) در جریان تنش اخیر میان دهلی نو و اسلام آباد توجه تحلیلگران نظامی و راخبدی جهان را به خود معطوف کرد. در خلال تنش چندروزه مسان هند و پاکستان جهان برای نخستین بار شاهد عملکرد جنگنده‌های چینی JC-10 و موشک‌های PL-15 در یک محیط واقعی و عملیاتی بود. از آن زمان تاکنون مقامات غربی و تحلیلگران ضمن بررسی دقیق این درگیری به قابلیت‌های نظامی چین و سطح توانمندی ارتش آن کشور در قیاس با غرب پرداخته‌اند. طی 25 سال گذشته ارتش آزادی بخش خلق چین (PLA) از یک ارتش کوچک که برای تأمین درآمد خود مجبور به کشت محصولات کشاورزی بود به یکی از بزرگترین و قدرتمندترین ارتش‌های جهان تبدیل شده است.

در همین رابطه ژنرال داگ ویکرت فرمانده گروه 412 نیروی هوایی آمریکا می‌گوید: «چین امروزه در قدرتمندترین وضعیت خود قرار دارد؛ این کشور نیروی بسیار بزرگی ایجاد کرده که مشخصاً برای مقابله با نقاط قوت و توانمندی‌های ما توسعه یافته است.» امروزه ارتش چین تقریباً یک میلیون سرباز و حدود هزار دستگاه تانک بیشتر از ایالات متحده در اختیار دارد. نیروی هایی چین با استعداد نزدیک به 2000 جنگنده و نیروی دریاییآن با 400 کشتی جنگی دیگر ابعاد قدرت نظامی این کشور را تشکیل می‌دهند. قابلیت‌های اطلاعاتی چین نیز توسعه چشمگیری یافته‌اند، چنان‌که مایکل الیس معاون مدیر سیا طی روزهای گذشته ادعا کرد که چین به «تهدیدی وجودی برای امنیت آمریکا تبدیل شده است، به گونه‌ای که ما واقعاً هرگز قبلاً با آن روبرو نشده‌ایم.» با این حال و به رغم قدرت انکارناپذیر چین نسبت به گذشته، نگاهی به قابلیت‌ها و توانمندی‌های واقعی آن نشان دهنده آن است که ارتش چین هنوز از نظر مهارت و تجربه نسبت به رقیب خود یعنی آمریکا ضعف‌هایی دارد. به بیان ویکرت: «اعداد و ارقام گویای همه ماجرا نیستند. ارتش چین هم از نظر کمیت و هم از نظر پیچیدگی رشد کرده است، اما در برخی زمینه‌ها ما هنوز از مزیت فناوری برخوردار هستیم.»

توانمندی‌های چین

1. جهش در توانمندی‌های متعارف

چین هر ساله اقدام به برگزاری نمایشگاه‌ها و برگزرای برنامه‌هایی برای عرضه زرادخانه دفاعی خود می‌کند. در ماه نوامبر سال گذشته چین در نمایشگاه سالانه هوایی موسوم به ژوهای از جت جنگنده رادار گریز J-20 رونمایی کرد که در محافل رسانه‌ای و نظامی از آن به عنوان رقیب F-35 آمریکایی یاد شد. این جت چینی قادر به حمل انواعی از تسلیحات هوا به هوا و هوا به سطح مانند موشک‌های PL-15 است و می‌تواند در یک رویارویی نظامی به خوبی در برابر سامانه‌های پدافندی و سایر جنگنده‌ها اهداف را منهدم کند. همچنین در همین نمایشگاه سیستم موشکی ضد بالستیک HQ-19 و همچنین ناو جدید پهپاد بر با عنوان SS-UAV 'Jiu Tan که قادر به رهاسازی همزمان تعداد زیادی پهپادهای تهاجمی کامیکازه است نیز رونمایی شدند. ناو یادشده در ماه آتی میلادی عملیاتی شده و نخستین سفر دریایی خود را آغاز می‌کند.

همچنین در هفته‌های گذشته و در نمایشگاه جهانی رادار، چین از رادرا جدید JY-27-V رونمایی کرد که بر اساس ادعاها می‌تواند جنگنده‌های رادارگریز نسل چهار و پنج مانند F-35 را شناسیی و رهگیری کند. در عرصه دریایی نیز اخبار تأیید نشده از تلاش چین برای توسعه یک ابرناو جدید مشابه ناو هواپیمابر جرالد فرود آمریکا حکایت دارند که بزرگترین شناور نظامی جهان خواهد بود. این امور در کنار تلاش پکن برای توسعه تانک‌هایی با قابلیت شلیک انواع مهمات در عرصه زمینی مهمترین وجوه تحولات دفاعی چین طی ماه‌های اخیر هستند. با این حال مهمترین نگرانی ایالات متحده در مورد چین توسعه سریع قابلیت‌های هسته‌ای این کشور است.

2. توسعه تسلیحات هسته‌ای

از سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴، چین ۱۰۰ کلاهک هسته‌ای به زرادخانه خود اضافه کرده و تعداد کلاهک‌های هسته‌ای خود را از ۵۰۰ به ۶۰۰ کلاهک رسانده است. انتظار می‌رود این کشور تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۱۰۰۰ کلاهک هسته‌ای داشته باشد. در پیوند با توانمندی هسته‌ای، برآورد می‌شود که چین دارای دست‌کم 400 موشک بالستیک قاره پیماست که می‌توانند از سکوهایی در چین خاک ایالات متحده را هدف قرار دهند. برای مثال موشک DF-41 با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای می‌تواند بین ۱۲۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ کیلومتر را طی کند.

ایالات متحده با داشتن 3700 کلاهک هسته‌ای همچنان از برتری برخوردار است اما نگرانی فزاینده‌ای در این مورد میان مقامات آمریکایی وجود دارد. برای مثال سناتور راجر ویکر در سخنرانی ماه آوریل خود در سنا خاطرنشان کرد که توسعه تسلیحات هسته‌ای چین اکنون «با سرعتی بسیار فراتر از سرعت ما» در حال انجام است. برخی محققان نیز این توسعه تسلیحاتی را نه تهاجمی بلکه تابعی از رویکرد بازدارندگی چین می‌دانند. برای مثال تیموتی هیث پژوهشگر رند می‌نویسد: «این نشانه‌ای است که آنها نمی‌خواهند وارد یک جنگ متعارف با ایالات متحده شوند. برخورداری از یک زرادخانه هسته‌ای راهی برای هشدار دادن به ایالات متحده است که جنگی را آغاز نکند.» به رغم ادعاها در باب برتری فناورانه آمریکا در زمینه تسلیحات، دو حوزه موشک‌های هایپرسونیک و پهپادهای تهاجمی حوزه‌های برتری چین به شمار می‌آیند. چین امروزه در زمینه موشک‌های هایپرسونیک به برتری فناوری دست یافته و در بازارهای تسلیحاتی جهانی به بازیگری مؤثر در زمینه پهپادهای نظامی بدل شده است.

3. جنگ الکترونیک و دفاع سایبری

واشنگتن همچنین در مورد قابلیت‌های جنگ سایبری چین نیز نگرانی‌هایی دارد. بنا به اظهارات مقامات آمریکایی چین طی سال گذشته موفق شده به شبکه برق ایالات متحده نفوذ کند و بدافزارهایی را در سیستم‌های کنترل نظارتی و اکتساب داده‌ها (SCADA) که زیرساخت‌های حیاتی مانند توزیع برق، آب و گاز را رصد می‌کنند، وارد کند. به گفته یکی از فرماندهان ارتش آمریکا در گفتگو با تلگراف؛ «چین به آن سیستم‌ها دست یافته و از آنها نقشه‌برداری کرده و این قطعاً نگران‌کننده است. اگر کشوری از این دسترسی برای ایجاد اختلال یا آسیب به زیرساخت‌های ما استفاده کند، این یک اقدام جنگی محسوب می‌شود.»

حوزه محتمل برای درگیری

تحولات نیروهای مسلح چین در کنار احتمالات مربوط به درگیری بر سر تایوان یکی از نقاط نگران کننده ایالات متحده است. در واقع تنها سناریوی ممکن که طی آن ارتش‌های چین و آمریکا احتمال درگیی مستقیم دارند، تنش بر سر تایوان است. پکن ادعای حاکمیت بر تایوان را دارد و بارها دولت تایپه و متحدان آن از جمله آمریکا را تهدید به حمله و اشغال این جزیره کرده است. این ادعای چین همواره از سوی ایالات متحده رد شده است و آمریکا تسلیحات و نیازمندی‌های دفاعی تایوان را فراهم کرده است. سناتور ویکر در سخنرانی آوریل خود در سنا خاطرنشان کرد که چین اکنون «قادر به نقض برتری هوایی ایالات متحده در اولین زنجیره جزایر» است. سخنان ویکر به خط نخست دفاعی در برابر چین اشاره دارد که مجموعه جزایری شامل بخش‌هایی از ژاپن، تایوان، فیلیپین و برونئی می‌شود. به گفته ویکر موشک‌های زمین به هوای چین در صورت وقوع جنگ قادر به سرنگونی هواپیمای آمریکایی خواهند بود.

نقاط ضعف چین در برابر آمریکا

به رغم تحولات و توسعه شگرف در توان نظامی چین در حوزه نیروی انسانی و جنگ افزار، اما به دلایلی کماکان میان توانمندی دو کشور برای حضور مؤثر در عرصه نبرد فاصله وجود دارد. مهمترین وجوه برتری ایالات متحده نسبت به چین در عرصه رزم عبارتند از:

1. ساختار و تجربه

پیش از هر چیز، تجربه تعداد زیادی جنگ و مداخله نظامی آمریکا در سرتاسر جهان موجب شده تا این ارتش از تجربه عملیاتی به مراتب بیشتری برخوردار باشد. ارتش آمریکا در میدان‌های نبرد حضور داشته و در چندین درگیری در جهان از عراق گرفته تا افغانستان و سوریه جنگیده است. این در حالی است که ارتش چین دهه‌هاست که در هیچ جنگی شرکت نکرده است. به لحاظ ساختار سازمانی نیز نیروهای مسلح چین با مشکل ادغام و هماهنگی مواجه هستند. برعکس، ارتش آمریکا یک نیروی کاملاً مشترک است، به این معنی که بخش‌های مختلف آن در برنامه‌ها و عملیات‌های گوناگون از نزدیک با یکدیگر همکاری می‌کنند.

2. سطح آمادگی

ارتش چین در شاخص آمادگی رزمی (ترکیبی از تجهیزات، لجستیک، آمادگی برای نبرد فعال و...) در مقامی پایین‌تر از ایالات متحده قرار دارد. برای نمونه و بنا به گفته معاون شورای آتلانتیک، کیچ لیائو، آمریکا برای بمباران یک موضع مشخص با یک هواپیما این کار را انجام می‌دهد و نیازمند هواپیمای آماده‌باش نیست، در حالی که چین همچنان به این امر پایبند است. شاخص آمادگی نیروی هوایی آمریکا در سال 2024 حدود 60 درصد بود و رتبه چین از این رقم هم پایین‌تر برآورد شد.

3. دستورکارهای کلان

محدودیت‌های دفاعی ارتش چین تا حدودی ناشی از ساختار آن به عنوان بازوی نظامی حزب کمونیست حاکم بر این کشور است. این امر موجب شده تا ارتش نه به عنوان نهادی مجزا از سیاست بلکه تابعی از ملاحظات سیاسی حزب کمونیست باشد. برای نمونه تمرکز بر مسئله تایوان از سوی چین نه به واسطه نگرانی‌های امنیتی بلکه به دلیل ملاحظات سیاسی صورت می‌گیرد؛ چراکه تایوان به لحاظ امنیتی هیچ تهدید فوری برای چین ایجاد نمی‌کند بلکه حاکمیت سیاسی آن را خدشه‌دار ساخته است.

4. تقلید بجای نوآوری

ارتش چین بیش از نوآوری درصدد تولید مشابه و به یک معنا تقلید از دستاوردها و مزیت‌های نظامی رقبا به ویژه ایالات متحده است. در واقع بخش‌های صنعت دفاعی چین به جای توسعه سخت‌افزار پیشرفته بومی، به دنبال کردن دقیق همتایان آمریکایی خود متکی هستند و همین امر، رقابت یا پیشی گرفتن از ایالات متحده را بسیار دشوار می‌کند. به بیان یک محقق حوزه تسلیحات؛ «آنها (چینی‌ها) همیشه یک قدم عقب هستند زیرا روش آنها برای جبران عقب‌ماندگی، سرقت و اکتساب فناوری بوده است. چین همیشه خود را با سایر نیروها مقایسه کرده است و از قضا این بدان معناست که در بسیاری از موارد واقعاً نمی‌تواند فاصله موجود میان خود و رقبایش را جبران کند.»