زیر پوست آگهی‌های عجیب در شبکه‌های اجتماعی چه خبر است؟

به گزارش پارسینه؛ در سال های اخیر و در پی افزایش نرخ تورم و افزایش بیکاری و مهاجرت، شاهد ظهور پدیده‌های تازه ای نظیر آگهی های استخدامی عجیب و غریب بوده ایم. آگهی هایی که وعده هایی نظیر درآمد میلیونی در خانه یا پیشنهادهای عجیبی نظیر همسفر پولی و یا دستیار زندگی را می دهند. پلتفرم هایی نظیر تلگرام یا دیگر پلتفرم های رایج، پر شده اند از این قبیل آگهی ها که در نوع خود از یک روند هشداردهنده حکایت دارد. 

در هفته‌های گذشته، کاربران شبکه‌های اجتماعی نمونه‌هایی از آگهی‌های استخدامی منتشر کرده‌اند که بیشتر شبیه سناریوی یک فیلم سوررئال هستند تا یک موقعیت شغلی واقعی. برای مثال، فردی در یکی از کانال‌های تلگرامی نوشته است: «به دنبال یک همسفر خوش‌صحبت برای سفر شمال هستم، هزینه‌ها با من، فقط هم‌صحبت می‌خوام. ترجیحاً بین ۲۰ تا ۳۰ ساله. روزانه حقوق هم پرداخت می‌شه.»

در ظاهر، این آگهی شاید وسوسه‌انگیز به‌نظر برسد، اما همین جمله‌ی ساده، در لایه‌های زیرین خود پرسش‌های جدی‌تری به همراه دارد: چه کسی برای همراهی در سفر حاضر است هزینه بدهد؟ انگیزه‌ی اصلی چنین آگهی‌هایی چیست؟ و آیا با پدیده‌ای تازه در بازار کار مواجه هستیم یا با نشانه‌هایی از گسترش آسیب‌های اجتماعی در پوشش آگهی‌های استخدام؟

کاریابی یا فرصت برای سوءاستفاده؟

پلتفرم‌هایی مانند دیوار، شیپور، و کانال‌های پرمخاطب تلگرامی، در نبود نظارت موثر و قانون‌مندی دقیق، به بستری برای انتشار آزادانه‌ی آگهی‌هایی تبدیل شده‌اند که در بسیاری موارد نه‌تنها با ضوابط عرفی جامعه فاصله دارند، بلکه حتی گاهی مرزهای قانونی و اخلاقی را نیز پشت سر می‌گذارند. در برخی آگهی‌ها پیشنهاد «هم‌خانه شدن در ازای مراقبت از سالمند»، «کمک در کارهای خانه با سکونت رایگان» یا حتی موارد عجیبی چون «دستیار زندگی با حقوق بالا برای یک فرد تنها» دیده می‌شود. این آگهی‌ها هرچند ممکن است برای برخی از افراد نیازمند، دریچه‌ای به درآمدی موقت باشند، اما گاه بستر خطرناکی برای سوءاستفاده‌های عاطفی، مالی و حتی جنسی ایجاد می‌کنند.

تغییر نقش پلتفرم‌ها

در سال‌های اخیر، پلتفرم‌های آگهی آنلاین در ایران از فضای فروش اجناس و تبلیغ خدمات، به آرامی به حوزه‌ی «کاریابی» نیز وارد شده‌اند. اما برخلاف سایت‌های رسمی کاریابی مانند ایران‌تلنت یا جاب‌ویژن که هر آگهی استخدامی را راستی‌آزمایی می‌کنند، این پلتفرم‌ها عملاً بدون هیچ نظارت حقوقی یا هویتی، پذیرای هر نوع آگهی‌ای هستند.

نتیجه چیست؟ فضایی خاکستری که در آن هم فرصت‌های واقعی دیده می‌شود و هم پیشنهادهایی که مرز بین کار و سوءاستفاده را محو کرده‌اند. به‌ویژه در شهرهای بزرگ یا مناطق گردشگری، چنین آگهی‌هایی رو به افزایش‌اند و مخاطبانی خاص خود را پیدا کرده‌اند: جوانان بی‌کار، مهاجران، یا زنان سرپرست خانوار که نیاز مالی آن‌ها را در برابر پیشنهادهایی با ظاهر بی‌خطر اما باطنی مبهم، آسیب‌پذیر می‌کند.

جامعه در لبه تغییرات

جامعه‌ی ایران در حال عبور از دگرگونی‌های عمیق فرهنگی و اقتصادی است. افزایش مهاجرت، رشد شهرنشینی، تنهایی افراد، کاهش نظارت اجتماعی و البته بیکاری گسترده، همه در شکل‌گیری این پدیده‌ها نقش دارند. آگهی‌هایی چون «همسفر با حقوق» یا «دوست‌یابی همراه با شغل» صرفاً موقعیت‌های شغلی عجیب نیستند؛ آن‌ها بازتابی از جامعه‌ای‌اند که در حال جست‌وجوی معنا، همراه و امنیت در بسترهای ناپایدار اقتصادی و اجتماعی است.

سکوت در برابر چنین روندی خطرناک است. لازم است که مسئولان امر، به‌ویژه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، برای ساماندهی بازار آگهی‌های استخدامی در فضای مجازی، قوانینی شفاف و قابل اجرا تدوین کنند. پلتفرم‌ها نیز باید در قبال محتوای منتشرشده مسئولیت‌پذیر باشند و سازوکارهایی برای گزارش تخلفات یا احراز هویت آگهی‌دهندگان فراهم کنند.

از سوی دیگر، رسانه‌ها و فعالان اجتماعی نیز باید با آگاه‌سازی عمومی، به جوانان و اقشار آسیب‌پذیر هشدار دهند که پشت برخی وعده‌ها، چه خطرهایی نهفته است.