پیام دعوتی که روی دیوار اکثر شهرهای کشور نصب شد!

به گزارش پارسینه، روزنامه سازندگی در مطلبی به ماجرای فروش پلاسمای خون در ایران و چالش‌های آن پرداخت: «هم کار خیر، هم درآمدی کوچک؛ فقط با یک ساعت زمان در هفته می‌توانید در هر نوبت بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان کسب کنید.» این پیام، دعوتی است که این روزها روی دیوارهای برخی خیابان‌های شهر نصب شده است. گزارش‌ها حاکی از افزایش فعالیت مراکز جمع‌آوری پلاسما در نقاط مختلف کشور است. در برخی از این مراکز، افراد برای فروش پلاسمای خود مراجعه می‌کنند و در ازای هر نوبت اهدای پلاسما مبلغی بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند. اگرچه این مبلغ قابل‌ توجه نیست و بیشتر شبیه پول توجیبی به‌نظر می‌رسد اما همین مبلغ ناچیز، کافی است تا برخی افراد به‌ویژه جوانان و ساکنان مناطق کم‌برخوردار را ترغیب کند، هفته‌ای دو بار به این مراکز مراجعه کنند؛ موضوعی که با تکذیب انجمن تامین‌کنندگان پلاسما مواجه شد و آن‌ها می‌گویند، مراکز قانونی اجازه دریافت پلاسما را خارج از قاعده و بیش از توان جسمی مراجعه‌کنندگان نمی‌دهند و احتمالا مراکز زیرزمینی بدون مجوز، مبادرت به این کار می‌کنند.

در دوران کرونا نیز کشورهایی که پلاسمای صنعتی داشتند از فروش آن حتی با قیمت بالاتر از فروش به دیگران خودداری کردند تا اولویت با مردم خودشان باشد. به این ترتیب، می‌توان نتیجه گرفت که توسعه صنعت پلاسما در ایران می‌تواند ضمن تامین داروهای حیاتی از خروج ارز جلوگیری کند و بخشی از نیاز وارداتی کشور را کاهش دهد.

روند پلاسمافروشی (پرداخت پول به اهداکنندگان) نگرانی‌های جدی بهداشتی و اخلاقی به‌همراه دارد؛ نخست اینکه برخی مراکز خصوصی بدون نظارت کافی، با فاصله زمانی کوتاه‌تری از اندازه مجاز، از افراد پلاسمای خون می‌گیرند. مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران هشدار داده است در حالی ‌که پزشکان یک نوبت اهدای پلاسما در هفته را ایمن می‌دانند، بعضی مراکز خصوصی بدون نظارت تا دو نوبت در هفته پلاسما جمع می‌کنند. 

آثار اجتماعی؛ اهدای داوطلبانه و شفافیت مالی

پلاسمافروشی به اهدای داوطلبانه موجود نیز آسیب می‌زند. تجربه کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که پرداخت پول به اهداکنندگان پلاسما از انگیزه جوانان برای اهدای خون داوطلبانه می‌کاهد. به‌گفته یک داروساز ایرانی، «تجربه آمریکا ثابت کرده است که به دلیل گسترش پلاسمای پولی، رغبت جوانان به اهدای داوطلبانه خون به شدت کاهش یافته است». در ایران نیز در شبکه‌های اجتماعی، هشتگ «# پلاسمافروشی» داغ شده و نگرانی‌ها درباره افت مشارکت داوطلبانه مطرح شده است. روزبه‌روز افرادی دیده می‌شوند که به‌جای هدف خیرخواهانه‌، برای کسب درآمد ناچیز به مراکز پلاسما می‌روند.

با این حال در نشست خبری صنعت پلاسما که دیروز (دوشنبه) در محل اتاق بازرگانی تهران با حضور اعضای هیات‌رئیسه انجمن تامین‌کنندگان پلاسما و دارو‌های پلاسمایی تشکیل شد،‌ «نریمان صدری» رئیس انجمن و دیگر حاضران به برخی از انتقادات پاسخ دادند. به‌گفته او؛‌ «تاکنون هیچ قطره پلاسمایی از مراکز قانونی فروخته نشده؛ درآمد صنعت از فروش داروی تولید شده از پلاسماست، نه فروش مستقیم پلاسما. تاکید می‌کنم ما با نیت خیریه نیامده‌ایم؛ صنعت هستیم و باید درآمد داشته باشیم».

سیاست‌های کشورهای پیش‌رو در حوزه پلاسما

سیاست‌های جهانی در مورد پرداخت به اهداکنندگان پلاسما متفاوت است. در ایالات متحده، دولت اجازه می‌دهد، شرکت‌های خصوصی به اهداکنندگان پلاسما پول پرداخت کنند تا ذخایر کافی تامین شود. بر اساس گزارش‌ها، اهداکنندگان آمریکایی به طور متوسط ۳۰ تا ۷۰ دلار (یا حتی ۸۵-۸۰ دلار با احتساب پاداش‌ها) بابت هر بار اهدای پلاسما دریافت می‌کنند. افراد متمایل می‌توانند هفته‌ای دو بار پلاسمای خود را اهدا کرده و ماهیانه تا حدود ۱۰۰۰ دلار درآمد کسب کنند. در نتیجه آمریکا امروز به‌طور تقریبی ۷۰ درصد پلاسماهای جهان را تامین می‌کند. در آلمان و اتریش (و نیز مجارستان و جمهوری چک) مدل نصفه ‌داوطلبانه با پرداخت مبلغ ثابت اجرا می‌شود. برای نمونه در اتریش، به اهداکنندگان پلاسما به‌طور متوسط ۳۰ یورو (حدود ۱۵۰ هزار تومان) پرداخت می‌شود و اهداکننده می‌تواند، سالانه تا حدود ۵۰ نوبت پلاسمای خود را اهدا کند. 

در نهایت، منطقی‌ترین مسیر برای ایران ممکن است ترکیبی از انگیزه‌های محدود مالی (مانند مدل آلمانی) با نظارت دقیق دولتی و فرهنگ‌سازی عمومی باشد تا ضمن تامین پایدار داروها، اخلاق اهدای داوطلبانه صیانت شود.